Matbaanın icadı
Matbaanın icadı Johannes Gutenberg tarafından icat edildiği bilinmektedir ancak matbaanın geçmişi daha öncelere dayanmaktadır. Matbaa ilk olarak Milattan Sonra (MS) 593 yılında Çin’de ilk kez kullanılmaya başlanmıştır. İlk olarak ağaç oyma tekniği ile kullanılmıştır. Matbaa’nın ortaya çıkması ile ilk olarak bilinen gazete basımı yine Çin’nin başkenti Pekin’de MS 700 yılında basıldığı bilinmektedir. Tarih’te Japon imparatoriçe Shotoko‘nun emri ile Budizm‘in kutsal metinlerini 8. yüzyılda Sanskrit dilinde Çin alfabesiyle bastırdığı biliniyor. Bilinen en eski ve eksiksiz basma kitap olan Tianemmen ruloları Çin’de 868’de basıldı. Pi Sheng adında bir çinlinin porselenden harfler kullanarak ilk kez tek tek harfler dökerek baskı yapmayı 1040 yılında denediği söylenmiştir.
Uygurlar 9. yüzyılda Çin’lilerden matbaayı alıp baskı yaptığını Tun-Hung mağarasında bulunan kalıntılar bunu göstermektedir. Matbaanın bağımsız mı geliştirildi yoksa Çin’den mi geldiği bilinmemektedir. Ağaç oyma kalıplarla 4. yüzyılda Mısır’da kumaş üzerine baskı yapılıyordu. 9. ve 10. yüzyıllarda Arapça metinlerin aynı teknikle Mısır’da basılmaya başlandı.
Matbaa’nın Avrupa’da doğuşu ve yayılması
Ağaç oyma kalıbı ile kumaş baskı tekniğini Avrupa İslam dünyasından alarak başlamıştır. Matbaa’yı Hollanda’da 1430 yılında Lourens Janszoon Coster’in yaptığı sanılmaktadır. O dönemde Hollanda baskı tekniğini çok geliştirerek matbaacılığın üssü konumuna gelmiştir.
Johannes Gutenberg 1450 yılında ortağı olan Fust ile Almanya’nın Mainz şehrinde metal harflerle matbaaya basım tekniğini uygulayarak. Matbaa sektörü yüksek kalitesi ve ucuz fiyatı ile kısa zamanda Avrupa’dan başlayarak tüm dünyada yaygınlaşmaya başlamıştır.
Tipo baskı olarak bilinen bu matbaa baskı tekniği sanayi devrimi ile doğan modern baskı makinalarının matbaacılık endüstrisinin temeli olmuş ve 20. yüzyıl sonlarına kadar gelmiştir.
Türkiye’de matbaacılığın doğuşu
Türkiye’de matbaacılık ilk olarak Osmanlı devleti döneminde 1719-1720 yıllarında İbrahim Müteferrika tarafından kuruldu. İlk baskısını 1719 yılında ilk kez Marmara Denizi haritasını basmayı başardı.
Matbaa baskısında iş akışı
JDF (Job Definiton Format) olarak bilinen uluslararası konsorsiyumun iş tanımlama standardında yüzden fazla işlem tanımlanmış olsa da bunlar geleneksel eğilime uygun olarak 3 alt süreçte toplanmıştır.
- Baskı öncesi
- Baskı
- Baskı sonrası
Baskı öncesi
Baskı yapılacak işin tasarımı hazırlanır. Hazırlanan bu tasarımların görselleri ve yazıları dijital ortam olarak bilgisayara aktarılması gerekmekte. Bilgisayara aktarılan fotoğraf ve yazılar mizanpaj yazılımında bir araya getirilerek baskı hazır tasarımlar yapılır. Bu yapılan işlemede aynı zaman masa üstü yayıncılık olarak da bilinmektedir. Daha sonra baskı için film çıkışları hazırlanır. Baskı için oluşturulan bu filmler kullanılır. Oluşturulan bu filmler ile baskıya girmeden önce demo baskılar alınır. Filmler ile alınan demo baskıya analog prova denir.
Baskı
Baskı öncesi işlemler yapıldıktan sonra film çıkışları alüminyum plakalar (kalıp) üstünde tasarımın görüntüleri çıkarılır. Kalıp çekme işlemi 2 aşamada gerçekleşir. Kontakt baskı yani banyo ve pozlandırma film kullanılarak yapılır. Teknolojinin gelişmesi ile tasarımlar artık direk bilgisayardan kalıba alınmaktadır. CTP adı olarak bilinen bu sistem ile film ve montaj işlemleri ortadan kalkmaktadır. Kalıp çekme işlemi yapıldıktan sonra artık baskıya girilmektedir.
Baskı sonrası
Baskı işlemi tamamlandıktan sonra mücellithane’de bulunan makineler ile çok sayfa ürünlerde katlama, harmanlama tel dikiş, iplik dikiş gibi diğer işlemler ve ayrıca laminasyon kaplaması, lak, kabartma ve kesim gibi işlemler yapılır. Kitap ve dergi gibi çok sayfalı ürünlerde kapak işlemleri için ciltleme işlemleri yapılır.
Matbaa baskı teknikleri
Matbaa baskıda kullanılan rulo kağıt, ve düz tabaka dışında diğer baskı teknikleri aşağıdaki gibidir.
- Serigraf baskı
- Ofset baskı
- Tipo baskı
- Tifdruk
- Anagram baskı
- Hologram
- Tampon
Türkiye’de matbaacılık sektörü günümüz teknolojisi çok ileri düzeyde gelişmesi ile Avrupa ve diğer ülkelerde ki matbaa baskı kalitesi aynı düzeydedir. Türkiye’de tüm matbaa ürünleri üretilmektedir.
Matbaanın icadından günümüze kadar matbaacılık endüstrisi hızla büyümüştür ve büyümeyede devam etmektedir. Teknolojinin gelişmesi ile dijital baskı teknolojisi de ayrıca yerini almaktadır.
